Ergenlikte yaşanan en büyük gelişim aşamalarından biri, çocuğun yetişkinliğe geçerken güçlü ve stabil bir kimlik ve benlik duygusu kazanması olarak düşünülür. Aslında kişilerin kimlik gelişimi tüm hayatı boyunca devam eden ve bitmeyen bir süreç olsa da ergenlik kimliğimiz üstüne düşünmeye başladığımız ilk aşamadır. Ergenlik çağındaki kişiler hayatlarının hiçbir döneminde olmadığı kadar kendileriyle ilgilidir ve kimlikleri en çok bu dönemde değişim gösterir.
Kimlik Nedir?
Kimlik, büyük sosyal grupların parçası olan insanların, kendini birey olarak nasıl tanımladığının karşılığı olarak düşünülebilir. Kimliğimiz sadece bizim yarattığımız bir şey değildir. Hem içeriden hem de dışarıdan maruz kaldığımız faktörlere verdiğimiz cevaplar kimliğimizi oluşturur. Biz kendimize kimlik seçsek de kontrolümüz dışındaki çevresel faktörler de kimliğimizi şekillendirmekte büyük önem taşır.
Kişisel Kimlik: Kişinin kendini nasıl tanımladığını işaret eder. Kişisel kimliğimizin oluşumu özgüvenimizi temel alır. Ergenlik döneminde ise yaşıtlarımız, ailemiz, okulumuz ve diğer sosyal çevremize verdiğimiz tepkiler ile kişisel kimliğimiz değişimler yaşar. Kişisel kimliğimiz aidiyet duygumuza dair algımızı şekillendirir.
Sosyal Kimlik: Başkaları tarafından şekillendirilen kimlik olarak düşünülebilir. İnsanlar kişileri etiketler ve farklı kimlikler altında sınıflandırır. Örneğin bir kişinin derisi koyu renk olduğunda insanlar onu siyahi olarak sınıflandırabilir oysa bu kişi kişisel kimliğinde bu etiketi kullanmamakta ve benimsememekte olabilir.
Kimlik Gelişiminin Aşamaları
1960lı yıllarda yaşayan psikolog Erik Erikson ergenlerin büyük bir kimlik krizi yaşadıklarını dile getirmiştir. Ona göre ergenlik döneminde çocuklar ya bir kimlik kazanırlar ya da kimlik dağılımını tecrübe ederler. Eğer çocuk başarılı bir kimlik kazanma süreci yaşarsa sağlıklı bir kimliğe sahip olur. Ancak bu aşamada sorunlar yaşar ve başarısız olursa toplumsal ve kişisel rolleri konusunda kafası karışır ve zayıf bir benlik duygusuna sahip olur. Bu noktada kimlik krizinin çözümü, çocuğun diğer kişilerle olan etkileşiminde yatar. Gelişim psikoloğu olan James Marcia da benzer bir sürece dikkat çeker. Ancak Marcia bahsi geçen gelişim aşamalarının çizgisel değil, çocuğun bulunduğu ortama göre yaşanan krizlerle şekillendiğini dile getirir.
– Kimlik Dağılımı:
Bu aşama ergen çocuğun herhangi bir alanda net bir kimliği ortaya koymamasını tanımlar. Örneğin iş ve profesyonel yaşam konusunda kendini herhangi bir yere konumlamamış, gelecekte ne olacağına dair mesleki bir karar verememiş bir çocuğun bu alandaki kimliği gelişmemiştir. Ancak diğer tüm alanlarda net bir kimlik sahibi de olabilir. İş ve akademik hayatında yaşayacağı bir kriz ile bu kimliği de belirlenecektir.
– Kimlik Şartlanması:
Bu tanım, çocuğun henüz hiçbir şey bilmediği, bu konuda araştırma yapma şansı bulmadığı ya da herhangi bir seçenek sunulmadığı bir konuda bir kimliği benimsemesi durumunda kullanılır. Örneğin, geleneklerin zorunlu olduğu bir ailede ya da anne babanın belli bir kimlik konusunda aşırı ısrarlı davranması durumunda kimlik şartlanmasından bahsedilebilir. Bu takım tutmaktan dini kimliğe, etnik aidiyetten memlekete dek birçok alanda yaşanabilmektedir.
– Ertelenmiş Kimlik:
Bu aşama çocuğun kimlikleri keşfetmesi ve araştırması ancak hiçbiriyle bağ kurmaması olarak düşünülebilir. Bazen bu aşama tehlikeleri de yanında getirmektedir. Anne babaların çocuklarının farklı aidiyetleri ve kimlikleri öğrenmesi için özgür bırakmaları gerekse de ona rehberlik etmeleri ve bu süreçte güvende olmaları için destek vermeleri gerekir.
– Başarılı Kimlik:
Bu aşama genellikle ergenliğin son dönemlerinde görülür. Farklı kimlik aşamalarından geçen, akademik, sosyal, özel alanlarda sağlıklı bir şekilde keşfe çıkan ve kimliğini seçerek inşa eden gençler için başarılı kimlik inşasının tamamlandığı söylenebilir.
Çocuklarınızın ergenlikte yaşadığı psikolojiyi anlamak için Ergen Danışmanlığı sayfamızı inceleyebilirsiniz.